Astragalus Review en Ervaringen: feit of placebo?

Astragalus, bekend onder de botanische naam Astragalus membranaceus, is een plant die zijn oorsprong vindt in de traditionele Chinese geneeskunde. De wortel van deze plant wordt al eeuwenlang gebruikt voor een breed scala aan doeleinden, waaronder het versterken van het immuunsysteem, het verhogen van de vitaliteit en het tegengaan van ziekten. In de moderne tijd heeft astragalus zijn weg gevonden naar de wereld van supplementen, waar het veelvuldig wordt gepresenteerd als een natuurlijk wondermiddel.

Toch roept het toenemend gebruik van astragalus fundamentele vragen op over de wetenschappelijke onderbouwing van de claims. Is er voldoende bewijs om de gezondheidsvoordelen te ondersteunen? En hoe verhouden deze zich tot het placebo-effect, dat niet zelden een rol speelt bij alternatieve behandelingen?

Wat is astragalus?

Botanische achtergrond

Astragalus is een geslacht van planten binnen de vlinderbloemenfamilie (Fabaceae), met meer dan 3.000 soorten. Astragalus membranaceus is de soort die traditioneel het meest wordt toegepast in de geneeskunde. De wortel wordt geoogst, gedroogd en vervolgens verwerkt in thee, poeders of capsules. In traditionele praktijken staat de plant bekend als “Huang Qi”, wat zoveel betekent als “gele leider”, een verwijzing naar de kleur van de wortel en de veronderstelde kracht ervan.

Hoewel de plant afkomstig is uit Noord-China en Mongolië, wordt hij inmiddels wereldwijd gekweekt voor de voedingssupplementenmarkt. De wortel bevat diverse bioactieve stoffen zoals polysachariden, flavonoïden en saponinen. Deze verbindingen zijn onderzocht op hun mogelijke invloed op het menselijk lichaam, maar het onderzoek naar hun effectiviteit bij mensen blijft beperkt en vaak van lage kwaliteit.

Traditioneel gebruik

In de traditionele Chinese geneeskunde wordt astragalus gebruikt om de “qi”, ofwel levensenergie, te versterken. De wortel wordt toegepast bij vermoeidheid, zwakke immuunfunctie en herstellende ziektebeelden. In de context van westerse kruidengeneeskunde zijn de toepassingen overgenomen, zij het vaak zonder wetenschappelijke toetsing. Het gebruik van astragalus in de moderne tijd is daardoor sterk verweven met culturele tradities en anekdotische overtuigingen, wat het moeilijk maakt om de werkzaamheid op objectieve wijze te beoordelen.

De toenemende populariteit van het kruid in Europa en Noord-Amerika heeft geleid tot een groeiende markt voor astragalus-supplementen. Hierbij worden veel claims gedaan die niet altijd gestoeld zijn op klinisch bewijs, maar vaak voortkomen uit historische overlevering en marketing.

Geclaimde gezondheidsvoordelen

Versterking van het immuunsysteem

Een van de meest voorkomende claims over astragalus is dat het het immuunsysteem zou versterken. Dit idee is voornamelijk gebaseerd op in-vitroonderzoeken en dierproeven waarbij extracten van de wortel leidden tot verhoogde activiteit van witte bloedcellen, zoals macrofagen en natuurlijke killercellen. In laboratoriumomstandigheden lijken polysachariden uit astragalus een rol te spelen bij het stimuleren van de immuunfunctie.

Bij mensen is de situatie echter minder duidelijk. Klinische studies zijn schaars, kleinschalig en methodologisch beperkt. Er zijn aanwijzingen voor lichte verbeteringen in immuunmarkers, maar deze zijn niet overtuigend genoeg om een medische werking te bevestigen. Bovendien ontbreekt het vaak aan een goed gecontroleerde placebogroep, waardoor het niet uitgesloten is dat positieve resultaten mede verklaard worden door verwachtingsgedrag bij de deelnemers.

Ontstekingsremmende eigenschappen

Astragalus wordt ook vaak genoemd in verband met het verminderen van ontstekingen. De gedachte hierachter is dat bepaalde bestanddelen in de plant invloed hebben op cytokines: signaalstoffen in het lichaam die een rol spelen bij ontstekingsprocessen. In diermodellen zijn aanwijzingen gevonden dat extracten van astragalus bepaalde ontstekingsbevorderende cytokines kunnen remmen.

Toch is de stap van laboratoriumonderzoek naar klinische praktijk groot. Er is tot op heden geen grootschalig, dubbelblind onderzoek uitgevoerd dat aantoont dat astragalus effectief is bij mensen met chronische ontstekingsaandoeningen. De ontstekingsremmende eigenschappen blijven daardoor voorlopig beperkt tot experimentele modellen die weinig zeggen over de effectiviteit in het menselijk lichaam.

Cardiovasculaire en nierfunctie

In sommige publicaties wordt gesuggereerd dat astragalus gunstige effecten zou kunnen hebben op de hartfunctie en de gezondheid van de nieren, met name bij patiënten met hartfalen of chronische nierziekte. Deze conclusies zijn echter vrijwel uitsluitend gebaseerd op Chinese studies met beperkte transparantie, een hoog risico op bias en onvoldoende reproduceerbaarheid. De gebruikte methodes zijn niet altijd in overeenstemming met internationale standaarden voor klinisch onderzoek.

Bovendien zijn eventuele voordelen vaak moeilijk los te koppelen van andere factoren, zoals dieet, medicatiegebruik en levensstijl. De complexiteit van chronische ziekten vraagt om langdurig en robuust onderzoek, iets wat bij de meeste astragalus-studies ontbreekt.

 

Wetenschappelijk bewijs: wat zegt de literatuur?

Beperkt en vaak inconsistente onderzoeksresultaten

Hoewel er tientallen studies zijn uitgevoerd naar de werking van Astragalus membranaceus, is de kwaliteit van het beschikbare bewijs over het algemeen beperkt. Veel van deze studies zijn uitgevoerd in laboratoria (in vitro) of op proefdieren, en slechts een klein deel is verricht met menselijke proefpersonen onder gecontroleerde omstandigheden.

Klinische onderzoeken die wel zijn uitgevoerd, vertonen vaak gebreken in opzet: kleine steekproeven, korte onderzoeksduur, onvoldoende geblindeerde controlegroepen of ontbrekende placebocondities. Deze tekortkomingen maken het moeilijk om causale verbanden te leggen tussen het gebruik van astragalus en meetbare gezondheidsverbeteringen. Daardoor blijven veel conclusies voorlopig en niet breed toepasbaar.

Systematische reviews en meta-analyses

Systematische reviews bieden vaak een breder perspectief door meerdere studies samen te brengen, maar ook hier komt naar voren dat het beschikbare materiaal tekortschiet in kwaliteit. Een recente analyse van onderzoek naar de effecten van astragalus op het immuunsysteem bij mensen wees uit dat er slechts beperkte en inconsistente ondersteuning is voor de gestelde gezondheidsclaims. Veel onderzoeken bleken methodologisch zwak of gebaseerd op verouderde meetmethoden.

Een ander terugkerend probleem is het ontbreken van standaardisatie in de gebruikte extracten. Astragalus-preparaten verschillen sterk in samenstelling, afhankelijk van de wijze van extractie, de gebruikte plantendelen en de dosering. Dit maakt vergelijkingen tussen studies moeilijk en beperkt de generaliseerbaarheid van de bevindingen.

Mogelijk placebo-effect

Het placebo-effect speelt een belangrijke rol bij de beoordeling van middelen die niet wetenschappelijk gevalideerd zijn. In onderzoeken naar kruidensupplementen zoals astragalus is het lastig om dit effect uit te sluiten, zeker wanneer deelnemers al een positieve verwachting hebben over het gebruik van natuurlijke of traditionele middelen. In sommige studies rapporteren deelnemers verbetering in hun klachten, ook wanneer zij in de placebogroep zitten — een bekend fenomeen in klinisch onderzoek.

Het verschil tussen waargenomen verbetering en werkelijke fysiologische verandering is in dit geval van groot belang. Zolang er geen aantoonbare biologische verandering wordt vastgesteld die causaal aan het gebruik van astragalus te koppelen is, moet voorzichtig worden omgegaan met conclusies over effectiviteit.

Bijwerkingen en gezondheidsrisico’s

Algemeen beschouwd als veilig, maar niet zonder risico

Astragalus wordt in het algemeen als veilig beschouwd voor kortdurend gebruik door gezonde volwassenen, mits het in de juiste dosering wordt ingenomen. Toch zijn er enkele bijwerkingen gemeld, vooral bij hogere doseringen of langdurig gebruik. Deze bijwerkingen zijn doorgaans mild, maar mogen niet genegeerd worden.

De meest voorkomende klachten zijn:

• Maag-darmklachten zoals een opgeblazen gevoel, diarree of misselijkheid
• Licht verhoogde hartslag
• Huiduitslag of jeuk als gevolg van allergische reacties

Deze symptomen verdwijnen meestal na het stoppen met het gebruik, maar kunnen hinderlijk zijn bij gevoelige personen.

Interacties met medicijnen

Van astragalus is bekend dat het de werking van bepaalde medicijnen kan beïnvloeden, wat tot gevaarlijke situaties kan leiden. Specifieke risico’s zijn er bij gebruik in combinatie met:

• Immuunsuppressiva: Astragalus zou het immuunsysteem kunnen activeren, wat het tegenovergestelde effect heeft van medicijnen die dit juist moeten onderdrukken, zoals bij auto-immuunziekten of na orgaantransplantaties.
• Bloeddrukverlagende medicatie: Door een mogelijk bloeddrukverlagend effect van sommige bestanddelen van astragalus, kan het gelijktijdig gebruik leiden tot hypotensie.
• Bloedverdunners: Astragalus bevat saponinen, die mogelijk een lichte invloed hebben op de bloedstolling. In combinatie met anticoagulantia kan dit risico op bloedingen verhogen.

Mensen die medicijnen gebruiken, dienen daarom altijd hun arts te raadplegen voordat zij supplementen zoals astragalus toevoegen aan hun dagelijkse routine.

Specifieke risicogroepen

Er zijn bevolkingsgroepen waarvoor het gebruik van astragalus expliciet wordt afgeraden of ten minste voorzichtigheid is geboden:

• Zwangere vrouwen en vrouwen die borstvoeding geven: De veiligheid van astragalus tijdens zwangerschap en lactatie is niet onderzocht in betrouwbare humane studies.
• Mensen met auto-immuunziekten: Bij aandoeningen zoals lupus of reumatoïde artritis kan een immuunstimulerend supplement de ziekteactiviteit verergeren.
• Kinderen: Er is geen voldoende bewijs dat astragalus veilig of effectief is bij kinderen, waardoor toepassing bij deze groep wordt ontraden.

 

Astragalus tussen traditie en marketing

De aantrekkingskracht van traditionele geneeskunde

De populariteit van Astragalus membranaceus is grotendeels te verklaren vanuit de lange geschiedenis in de traditionele Chinese geneeskunde (TCM). Binnen dit systeem staat de plant bekend als een versterkend kruid dat de “qi” of levensenergie zou aanvullen. Voor velen vormt deze culturele en historische context een reden om het kruid te vertrouwen, ondanks het ontbreken van hard wetenschappelijk bewijs. In de westerse wereld wordt deze traditionele status vaak aangehaald om een gevoel van authenticiteit en eeuwenoude wijsheid te suggereren.

Toch is het belangrijk onderscheid te maken tussen culturele waarde en wetenschappelijke validiteit. Een lange gebruiksgeschiedenis betekent niet automatisch dat een middel ook effectief is volgens de maatstaven van moderne geneeskunde. De werking van een plant moet onderzocht worden met robuuste, reproduceerbare methoden die uitsluitsel geven over effectiviteit en veiligheid — iets wat bij astragalus vooralsnog grotendeels ontbreekt.

Invloed van marketing en dark patterns

De hedendaagse supplementenindustrie maakt veelvuldig gebruik van zogenaamde “dark patterns”: psychologische tactieken die consumenten beïnvloeden om aankopen te doen, vaak zonder volledig geïnformeerd te zijn. In het geval van astragalus worden deze patronen zichtbaar in:

• Misleidende urgentie: “Alleen vandaag 50% korting” of “bijna uitverkocht”.
• Verpakking van medische claims: Uitspraken als “ondersteunt het immuunsysteem” of “helpt bij ontstekingen” suggereren een medische werking zonder dat hiervoor bewijs is geleverd.
• Social proof: Reviews en gebruikerservaringen die moeilijk te verifiëren zijn, maar de indruk wekken dat het middel breed wordt aanbevolen of effectief is.

Deze strategieën creëren een perceptie van effectiviteit, vaak zonder onderbouwing. Bovendien worden er zelden duidelijke waarschuwingen gegeven over mogelijke bijwerkingen, interacties of het gebrek aan wetenschappelijk bewijs. In veel gevallen wordt gezinspeeld op natuurlijke oorsprong en eeuwenoude toepassing, zonder transparantie over de actuele risico’s of beperkingen van het product.

Placebo als krachtig sociaal mechanisme

Het placebo-effect is een reëel en goed gedocumenteerd fenomeen, waarbij gebruikers verbetering ervaren doordat ze geloven dat een behandeling werkt, ongeacht of het actieve middel daadwerkelijk effect heeft. In het geval van kruidenmiddelen zoals astragalus kan dit effect versterkt worden door rituelen, culturele verwachtingen en de manier waarop het middel gepresenteerd wordt.

Bij supplementen speelt de context waarin het wordt gebruikt een grote rol. Wanneer mensen geloven dat ze hun gezondheid verbeteren door een natuurlijk kruid te nemen, ervaren ze vaker een subjectieve verbetering in energie, stemming of weerstand. Deze waarnemingen zijn echter niet per se het gevolg van farmacologische werking, maar eerder van verwachting, gewoontevorming en cognitieve bevestiging.

Het probleem ontstaat wanneer placebo-ervaringen als bewijs worden gezien voor medische effectiviteit. Subjectieve verbeteringen kunnen waardevol zijn op individueel niveau, maar mogen niet verward worden met wetenschappelijk aangetoonde gezondheidsvoordelen. Zeker bij chronische aandoeningen of ernstige ziekten is het cruciaal dat behandelingen gebaseerd zijn op betrouwbare gegevens en niet op hoop, traditie of overtuiging.

Astragalus in een bredere maatschappelijke context

De populariteit van astragalus moet ook worden gezien in het licht van een bredere maatschappelijke trend waarin mensen op zoek zijn naar natuurlijke alternatieven voor farmaceutische geneesmiddelen. Deze beweging is deels een reactie op wantrouwen richting de farmaceutische industrie, maar wordt ook gevoed door idealen rond “terug naar de natuur”, holistisch welzijn en autonomie in gezondheid.

Hoewel deze drijfveren begrijpelijk zijn, brengen ze risico’s met zich mee. Wanneer natuurlijke producten zoals astragalus zonder kritische toetsing worden toegepast, ontstaat het gevaar dat mensen effectieve behandelingen uitstellen of afwijzen. Dit geldt met name voor mensen met onderliggende aandoeningen die baat zouden hebben bij bewezen therapieën.

Daarbij komt dat “natuurlijk” niet automatisch synoniem is met “veilig” of “doeltreffend”. In feite zijn veel plantaardige stoffen biologisch actief en kunnen ze sterke effecten hebben — zowel positief als negatief. De overtuiging dat planten per definitie onschadelijk zijn, is dus onjuist en potentieel gevaarlijk.

 

Conclusie: Astragalus tussen hoop en bewijs

Samenvattend oordeel

Astragalus is een plant met een rijke geschiedenis in traditionele geneeskunde en een indrukwekkend reputatie in de wereld van natuurlijke supplementen. Er is sprake van een breed scala aan geclaimde gezondheidsvoordelen, van het versterken van het immuunsysteem tot het tegengaan van ontstekingen en het verbeteren van de orgaanfunctie. Deze claims worden echter slechts in beperkte mate ondersteund door goed uitgevoerd, onafhankelijk en grootschalig wetenschappelijk onderzoek.

Het beschikbare bewijs is grotendeels gebaseerd op diermodellen, laboratoriumstudies en kleinschalige klinische proeven met aanzienlijke methodologische beperkingen. Systematische reviews wijzen op inconsistente resultaten en een hoog risico op bias, met onvoldoende controle voor het placebo-effect. Hoewel sommige resultaten veelbelovend lijken, is het wetenschappelijke draagvlak voor structureel gebruik van astragalus als gezondheidsbevorderend middel op dit moment onvoldoende.

Verantwoord gebruik: wat kun je zelf doen?

Voor mensen die desondanks overwegen om astragalus te gebruiken, is voorzichtigheid geboden. Hier zijn enkele belangrijke richtlijnen:

• Raadpleeg altijd je arts, zeker bij bestaande aandoeningen of gebruik van medicijnen.
• Gebruik het niet als vervanging voor medische behandelingen met bewezen effectiviteit.
• Koop alleen producten van betrouwbare herkomst, liefst met keurmerken of onafhankelijke labanalyses.
• Wees alert op subjectieve verbetering, maar erken dat dit niet hetzelfde is als aantoonbare werking.
• Gebruik nooit supplementen op basis van online reviews of populaire trends zonder inhoudelijke onderbouwing.

In vrijwel alle gevallen is een gezond voedingspatroon rijk aan volwaardige producten, groenten, peulvruchten, volkoren granen, noten en onverzadigde vetten een betere manier om het immuunsysteem en de algehele gezondheid te ondersteunen dan het gebruik van supplementen zoals astragalus.

Eindbeoordeling

Astragalus is een goed voorbeeld van een kruid dat cultureel en historisch waardevol is, maar waar de moderne wetenschap nog geen afdoende onderbouwing voor heeft geleverd. De werking blijft grotendeels onduidelijk, de veiligheid bij langdurig gebruik is niet onderzocht, en de interacties met medicijnen kunnen gezondheidsrisico’s opleveren.

Totdat er overtuigend, reproduceerbaar en onafhankelijk bewijs beschikbaar is, moet astragalus gezien worden als een traditioneel middel zonder bewezen medische werking. Het kan een placebo-effect opwekken, en dat kan voor sommige mensen betekenisvol zijn, maar dit rechtvaardigt geen medische toepassing zonder toezicht.

Bronnen en meer informatie

1. Block, K.I., Mead, M.N. (2003). Immune system effects of echinacea, ginseng, and astragalus: a review. Integrative Cancer Therapies, 2(3), 247-267. https://doi.org/10.1177/1534735403256419
2. Zhang, W., et al. (2020). Astragalus Membranaceus: Review of its Compounds and Pharmacological Effects. Current Medicinal Chemistry, 27(7), 1101–1120. https://doi.org/10.2174/0929867326666190710151213
3. Liu, Q., et al. (2020). Clinical evidence of Astragalus membranaceus (Huangqi) as an adjuvant treatment in cancer therapy: a systematic review and meta-analysis. Journal of Ethnopharmacology, 258, 112906. https://doi.org/10.1016/j.jep.2020.112906
4. Zhang, H., et al. (2013). Immunomodulatory Effect of Astragalus Polysaccharides on Type 1 Diabetes. Molecules, 18(4), 4209–4217. https://doi.org/10.3390/molecules18044209
5. National Center for Complementary and Integrative Health (2022). Astragalus. https://www.nccih.nih.gov/health/astragalus
6. Fan, A.Y., et al. (2017). Chinese Herbal Medicine for Chronic Kidney Disease: A Systematic Review. American Journal of Kidney Diseases, 70(5), 650–663. https://doi.org/10.1053/j.ajkd.2017.05.018
7. Borrelli, F., et al. (2018). Herbal Supplements and Kidney Health: A Systematic Review. Clin J Am Soc Nephrol, 13(10), 1491–1499. https://doi.org/10.2215/CJN.13211117
8. World Health Organization (2004). WHO Guidelines on Safety Monitoring of Herbal Medicines in Pharmacovigilance Systems. ISBN: 9241592214
9. Bronnen Gezondheid en afvallen